نگاهی به تکنیک های عملیات روانی به‌کاررفته در گزارش بی‌بی‌سی از فایل صوتی آیت‌الله منتظری

بررسی گزارش بی‌بی‌سی فارسی درباره انتشار فایل صوتی منسوب به آیت‌الله منتظری، انبوه عملیات روانی بکار رفته در آن را آشکار می‌کند. متن زیر به جستجوی این عملیات روانی به‌صورت مصداقی پرداخته است.

رسانه‌ها همواره در تلاش‌اند تا از رخدادها حداکثر استفاده را بکنند. رسانه بی‌بی‌سی فارسی نیز تلاش کرد تا از "فایل صوتی از آیت‌الله منتظری در سال 67" حداکثر استفاده را برای اهداف صاحبان خود(وزارت خارجه انگلیس) ببرد و برنامه‌های زیادی را به تفسیر و توضیح محتوای این فایل اختصاص داد. آنچه در ذیل می‌آید بررسی عملیات روانی است که تنها در یک برنامه (60 دقیقه) بکار رفته است. عملیات روانی که تلاش می‌کنند نگرش مخاطب فارسی‌زبان را از حقیقت ماجرا منحرف کرده و به سویی خاص ببرند.
*استفاده هدفمند از مفاهیم خاص
در این تاکتیک‌، عملیات روانی از طریق مفاهیم خاصی که ذهن مخاطب را به‌منظور گوینده نزدیک می‌کند، صورت می‌گیرد؛ اما نکته آن در این است که باظرافت فراوان و در میان واژه‌ها و عبارات دیگر به‌گونه‌ای بیان می‌شود که درواقع بر ضمیر ناخودآگاه مخاطب تأثیر می‌گذارد.
در برنامه 60 دقیقه مجری بی‌بی‌سی بیان می‌کند:
"وب‌سایت رسمی آیت‌الله حسینعلی منتظری برای اولین باریک نوار صوتی را منتشر کرده که در آن قائم‌مقام برکنار شده آیت‌الله خمینی با قاضی‌های اعدام‌های گسترده زندانیان سیاسی در سال 67 گفتگو می‌کند در این دیدار آقای منتظری مخالفت خود را با این دیدارها به‌صراحت بیان می‌کند و می‌گوید این کار به انقلاب و اسلام و ایران ضربه میزند و تاریخ از آقای خمینی به عنوان چهره ای خونریز و سفاک یاد خواهد کرد این جلسه 24 مرداد سال 67 برگزار شده و در آنجا قاضیان شرعی که دستور قتل عام هزاران زندانی سیاسی به ویژه مجاهدین خلق را صادر کردند با انتقادهای تند آقای منتظری رو به رو میشوند که آنها را به ارتکاب بزرگترین جنایت در تاریخ جمهوری اسلامی ایران متهم می‌کند .... در فایل صوتی برخی از حضار صدایشان هست که میگویند تمام تلاش شان را کرده اند که این اعدام ها بی دلیل انجام نشود."
در این سخن اصطلاحاتی از قبیل :
“تاریخ از آقای خمینی به عنوان چهره ای خونریز و سفاک یاد خواهد کرد"
“قتل عام هزاران زندانی سیاسی"
“ارتکاب بزرگترین جنایت در تاریخ جمهوری اسلامی ایران"
و ...
بکار رفته که در جاهای دیگر هم به کرّات استفاده شده، این را به ذهن مخاطب القا خواهد کرد که این کار واقعا اشتباه بوده در حالی که هنوز این نتیجه گیری درست نیست.
به علاوه در سخنان مهدی اصلانی کلمات و مفاهیم خاصی بکار میرود تا حساسیت خبر بالا برود مثلا :
"کشتار"
"اعدام‌های تابستان 67"
"هیآت تفتیش عقاید"
"هیآت مرگ"
"خاوران- خاک پشته ها –گم و گور ها"
"سِرّیَت"
"وجدان های زخمی"
" سال خون"
*مظلوم نمایی
در مصاحبه با پسر آقای منتظری وی بیان میدارد:
"برای خیر خواهی برای نظام جمهوری اسلامی و خیرخواهی برای دینی که بهش معتقدیم برای خیرخواهی برای رهبر انقلاب این از لحن ایشان و کلام ایشان کاملا روشن هست ولی متاسفانه جور دیگری تفسیر کرده اند و ایشان را به ساده لوحی متهم کردند ایشان را به ارتباط با منافقین متهم کردند"
یا جایی که حسین باستانی بیان می‌کند:
"در همین فایل صوتی هست قسمتی که می‌گوید همه به من گفتند اینها را نگو یعنی از همین زاویه که شما دارید میگوئید اما من فکر کردم دیدم این کار که صورت میگیرد خلاف شرع است و من وظیفه شرعی ام است که نسبت له ان اعتراض بکنم و هشداربدهم به آیت‌الله خمینی در مورد اینکاری که دارد انجام میشود او در یک همچین فضایی این کار را نجام داده"
یا اینکه :
"آن زمان جواب آیت‌الله منتظری این بوده که شما تضمین میکنید من زودتر از آیت‌الله خمینی نمیرم به عبارت دیگر اگر من زودتر از او بمیرم در آن دنیا چطوری میتوانم جوابش را بدهم ملاحظات آقای منتظری که در همین فایل صوتی هم مشخص است و از اثاری هم که به‌صورت مکتوب از آن زمان مانده مشخص است ملاحظات یک آخوند بوده یعنی کسی که نگران است یک ظلمی دارد انجام میشود افرادی کشته میشوند که طبق قواعد فقهی نباید کشته شوند و او وظیفه شرعی اش است که اعتراض کند.اگر نکند مسول است و الان به این نتیجه رسیده الان باید اعتراض بکند."
دیگر کارشناس برنامه، مهدی اصلانی نیز اظهار میدارد:
“این تنها نمونه اعتراض که مقابل کاریزمای خمینی در گردونه قدرت در سال خون، کاسه خود را آقای منتظری جدا می‌کند ... یکی از پر اهمیت ترین مسائلی که در این فایل صوتی شنیده میشود همین است که به آن چیزی که اعتقاد داشته اند عمل کرده اند و معترض بودند"
باز هم اینجا به نفع آقای منتظری و بر علیه امام خمینی تکنیک مظلوم نمایی استفاده شده است.
*ترور شخصیت
این تکنیک آنجا به‌کاررفته که پسر آقای منتظری در مصاحبه با بی‌بی‌سی می‌گوید :
" چون در سالهای اخیر بسیاری از اون تاریخ نویسهایی که درواقع دارند تاریخ سازی می‌کنند و دارند تاریخ را دارند تحریف می‌کنند اینقدر امدند تهمت زده و سمپاشی کرده که چهره دیگری از آیت‌الله منتظری نشان داده اند و این فایل صوتی یک قلم بطلانی میکشد بر آن فضا سازی های مسمومی که انجام دادند و مشخصا آقای سید حمید روحانی در مجله 15 خرداد که میخواهد وقایع تاریخی را بنگارد دائما تهمت و تهمت همراه با فحاشی و دروغ ... این فایل صوتی دارد قلم بطلان میکشد بر افکار زشت و مسموم افرادی که دارند تاریخ انقلاب ایران را تحریف می‌کنند."
در اینجا شخصیت آقای سید حمید روحانی بشدت کوبیده شده است و این شخص مورد ترور شخصیتی قرار گرفته است.
در ادامه برنامه باز هم در قسمتی گزینش شده از فایل صوتی، آقای منتظری می‌گوید:
"ده مرتبه با احمد آقا گفته ام ولله من بیش از تو دلم برای امام میسوزد من میخوام 50 سال دیگر برای آقای خمینی قضاوت نکنند بگن آقای خمینی یک چهره خونریز سفاک هتاکی بود من نمیخوام در تاریخ اینجوری باشد که چهره ولایت فقیه را ما کریه نشان دادیم به حضرت عباس در اثر این تندروی ها و بازداشتهایی که انجام دادیم"
یا در صحبتهای حسین باستانی کارشناس ارشد بی‌بی‌سی :
"بحثهایی را مطرح می‌کند که به لحاظ تاریخی قابل توجه است مثلا عده ای 3 یا 4 نفر در وزارت اطلاعات که احمد خمینی را هم متهم می‌کند به همسویی با آنها ، اینها کسانی از وزارت اطلاعات از 3 یا 4 سال پیش به دنبال این بودند که اینها را اعدام کنند فارغ از اینکه چه کار کرده اند"
در این مطالب هم مشاهده میشود که بی‌بی‌سی از تکنیک ترور شخصیت بر علیه مرحوم احمد خمینی استفاده می‌کند.
این تکنیک باز هم بکار میرود، وقتی حسین باستانی یک قدم انطرف تر میرود:
"یک قدم انطرف تر برویم حتی نقل قولهایی هست که درآن زمان که کسانی که به آقای منتطری هشدار داده بودند الان آیت‌الله خمینی به لحاظ جسمانی حالش خوب نیست میدانیم در زمانی بوده که بیماری اش بسیار پیشرفت کرده بوده و به نظر میاید که بی حوصله تر از حد معمول هم بوده الان وضعیت جسمی آیت‌الله خمینی خوب نیست الان موقع مطرح کردن این بحثها با او نیست و فایده ای نخواهد داشت"
یا جایی که مهدی اصلانی بیان می‌کند:
“در زمانی که آقای خمینی حضور فیزیکی دارند حل بکنند"
در اینجا نیز بی‌بی‌سی به ترور شخصیت امام خمینی پرداخته است.
* پاره حقیقت گویی:
تکنیک پاره حقیقت‌گویی به این معنا است که یک خبر به‌صورت آگاهانه و مغرضانه‌ای، ناقص مطرح شود؛ به عبارت دیگر تمام عناصر خبری که عبارتند از چگونه؟ کجا؟ کی؟ چه کسی؟ چه چیزی؟ چرا؟ در خبر بیان نشوند. این روش درباره نقل قول مطبوعات و رسانه‌ها از سخنان افراد و شخصیت های مهم فراوان به کار می‌رود. هر گروه و دسته‌ای به فراخور هدفی که آن را دنبال می‌کند، بخشی از صحبت‌ها را بیان و به بخش‌های دیگر بی‌توجهی می‌کند.
آقای منتظری در فایل صوتی می‌گوید:
"چندین سال این قاضی آن قاضی یکی را محکوم کرده به 5 سال یکی را محکوم کرده به 6 سال یکی را محکوم کرده به ده سال یکی را محکوم کرده به 15 سال اینکه ما بیاییم بدون اینکه فعالیت تازه باشد ما بیاییم اعدامش کنیم معنی این نیست که همه دستگاه ما غلط است"
در اینجا اطلاعات مطرح شده ناقص است و تمام ماجرا نیست.
*القا یاس و ناامیدی
از بین بردن روحیه حریف و ایجاد ناامیدی از پرسابقه‌ترین تکنیک‌هایی است که در عملیات روانی از آن استفاده می‌شود. در کاربرد این تکنیک معمولاً به‌صورت بلندمدت برنامه‌ریزی می‌کنند و ذره ذره مخاطبان هدف را نسبت به رسیدن به اهداف و آرزوهایشان ناامید می‌کنند.
آقای منتظری در فایل صوتی می‌گوید:
“من از آن جریان تا حالا شبی نیست که 2 یا 3 ساعت فکرم را نارحت نکند و رها نمیکند شما جواب خانواده ها چه باید بگوئید اینهمه گفتیم شاه و رضا خان اعدام کرد چقدر شاه اعدام کرد اعدام‌های خودمان را با اعدام‌های انها حساب بکنیم در صورتی که اینها اکثر شان سر برخوردهای تند امثال لاجوردی و اینها بوده که این را سر موضع کرده"
در اینجا هم دیده میشود که کارگردانهای بی‌بی‌سی با گلچین کردن این بخش به خصوص از این فایل صوتی 40 دقیقه ای از عملیات روانی القا یاس و نا امیدی استفاده کرده اند.
*کوچک نمایی:
در این تکنیک‌، همان‌طور که از نام آن مشخص است، مطلبی که به سود و دلخواه عاملان عملیات روانی نباشد، بدون هیچ تأکید خاصی مورد تأیید قرار می‌گیرد و نقل می‌شود. بالاتر اینکه از عباراتی استفاده می‌شود که از درجه اهمیت آن موضوع می‌کاهد.
به صحبتهای حسین باستانی دقت کنید:
“بعد از آن ارتش عراق حمله ای را شروع می‌کند به داخل خاک ایران میخواهد در اواخر جنگ تا آنجا که میخواهد دست برتر را داشته باشد و در این حمله سازمان مجاهدین خلق هم همکاری می‌کند."
در این جمله خیانت ها و اعمال بسیار بزرگ منافقین بسیار کوچک و نا چیز جلوه داده میشود و به یک همکاری در جنگ اکتفا میشود.
*توازن دروغین:
چنانچه از نام این تکنیک مشخص است، در آن تلاش می‌شود نوعی توازن بین دو طرف یک غائله انعکاس داده شود؛ درحالی‌که در حقیقت چنین توازنی وجود ندارد.
آنجا که حسین باستانی اظهار میدارد:
" دوم مرداد بیانیه تندی صادر می‌کند در مورد سپاه پاسداران و می‌گوید مسببین شکستهای اخیر چون در آن اواخر عراقی ها پیش روی های زیادی داشتند البته ایران بعدش توانست ضد حمله بکند و انها را از خیلی از مناطقی که بدست آورده بودند عقب براند در نامه 2 مرداد می‌گوید مسببان شکست لشکر اسلام باید اعدام بشوند که داشته در مورد سپاهیان صحبت میکرده."
اینجا هم مشهود است که توازنی دروغین میان بیانیه امام خمینی و سپاه پاسدارن برقرار کرده و این جمله امام خمینی درواقع صرفا خطاب به سپاه نبوده اما بی‌بی‌سی این توازن دروغین را ایجاد کرده است.
به علاوه همانطور که در سخن بالا از حسین باستانی مشاهده میشود اینجا باستانی بیش از اینکه اخبار را مستقیما منتقل کند نظر فروشی کرده و فکر خود و نظر شخصی خود را در قالب خبر به مخاطب القا می‌کند. شاید اصلا این بیانیه امام خمینی که در آن میگویند که مسببین شکست های لشکر اسلام باید اعدام شوند هیچ ربطی به سپاه نداشته باشد اما این کارشناس که نظرش این است که ربط دارد نظر خود را در خبر گنجانده است و مخاطب را نیز به این سمت سوق میدهد.
*استفاده از اخبار تایید نشده:
این تاکتیک‌، امروزه رواج زیادی در میان رسانه‌ها دارد؛ چرا که به علت سرعت زیاد اتفآقاتی که رخ می‌دهد، اغلب فرصت و حوصله کافی برای پیگیری صحت و سقم اخبار منتشر شده وجود ندارد.
این تکنیک در صحبت حسین باستانی کارشناس برنامه بکار میرود:
"البته ارقام مختلف است اما در کتاب آقای منتظری ارقامی بین 2800 تا 3800 را ذکر کرده است."
این درواقع یک خبر تایید نشده است و باید درستی یا نادرستی ان مورد برسی قرار گیرد.
گفتار "مهدی اصلانی" مشحون است از اطلاعات تائید نشده در این سخنان هم بسیار زیاد از اخباری به هیچ وجه تایید نشده است بسیار آمده است مثل اینکه "دختران مرتده را تاسرحد مرگ کابل میزدند تا نماز را بپذیرند" یا "به دروغ گفتند که هیات عفو است" و... .
*گام به گام (قطره چکانی):
روش و تکنیک گام به گام یا قطره‌چکانی در مواقعی استفاده می‌شود که زمینه برای پذیرش یک موضوع در میان مخاطبان هدف وجود نداشته و اعلام یکباره و ناگهانی آن مطلب، ممکن است واکنش‌های منفی فراوانی را به همراه داشته باشد؛ به ویژه در مسائل کلان و ملی که گستره مخاطبان بسیار وسیع است، تأثیر منفی آن می‌تواند بسیار شدید باشد.
آنجا که فرناز قاضی زاده در مصاحبه بیان میدارد:
"در بخشی از این فایل صوتی در بخشی از این جلسه مسوالین قضایی وقتی آقای نیری حاکم شرع حسینعلی نیری ، مرتضی اشراقی دادستان، ابراهیم رئیسی معاون دادستان و مصطفی پورمحمدی که ظاهرا..."
“در بخشی از صحبتها اعضای گروه قضایی که با آقای منتظری صحبت می‌کنند..."
یا جایی که مهدی اصلانی اظهار میدارد:
"تمام اصلی کاربدستان نظام مثل آقای موسوی اردبیلی که رئیس قوه قضاییه بوده در جریان کشتار بوده اند کسانی که بعد تر گفتند ما نمیدانستیم اطلاع نداشتیم"
در همه این سخنان مشاهده میشود که عامل این اتفاق را و دست اندر کارهای این قضیه اعدام ها را مراجع قضایی جلوه دهند و با تکرار و تاکید بر روی کلمات و جملاتی که ذهن ها را به سمت دستگاه قضایی سوق میدهد از این تکنیک استفاده شده است. مشاهده نظرات

هم رسانی

چگونه می‌توانید این مطلب را به دیگران برسانید؟